Biologik dogma

      Muborak Ramazoni sharif…  Bu kunlarning saodatiga, bu tunlarning nurlariga to‘ymaydi odam…

Yashagim kelib ketadigan oy. Qalbimda o‘zgacha bir hislar kechmoqda hozir. Bu hislarni ta’riflashga so‘zlarim ojiz.

Men ko‘pincha hazillashib boshqa kunlar denaturatsiyaga, ramazon oyida esa renaturatsiyaga uchraydigan oqsilman deb qo‘yaman.

         Ijozatingiz bilan denaturatsiyaga ta’rif berib o‘tsam:  Oqsillar turli fizik-kimyoviy agentlar ta'sirida fazoviy konformatsiyasi o`zgarib, tabiiy, nativ holati buzilib, biologik vazifalari keskin o‘zgaradi va natijada “ishdan chiqgan oqsil”ga aylanadi, bu hodisa oqsillarning denaturatsiyasi deb ataladi. Endi dehqonchasiga tushuntirsam: ma’lumki oqsillar organizmda eng muhim vazifalarni bajaradi, ya’ni belgini yuzaga chiqaradi, strukturasini shakllantiradi, barcha almashinuvlarda ishtirok etadi, fermentlar oqsil tabiat bo‘ladi, ular ham oqsildek denturatsiyalanadi va hokazo. Aytib o‘tganimdek denaturatsiyaga turli xil omillar sabab bo‘ladi. Organizmning tiriklik belgisi muayyan oqsil yoki oqsillar kompleksi orqali namoyon bo`ladi. Jonzotlarning biologik belgilari quyidagi generatsiya asosida amalga oshadi va bu biologiyaning asosi - biologik dogma hisoblanadi:

DNK     →   RNK    →  OQSIL     →  BELGI

Demak oqsil muayyan belgini yuzaga chiqarishda mas’ul. Ammo agar mana shu oqsillar bir qancha ta’sirlar sababli denaturatsiyaga uchrasa u o‘z vazifasini bajara olmay qoladi yoki aksincha biror bir mutant belgini yuzaga chiqaradi.

         Masalan, sochimiz va terimizning rangi melonin degan pigmentga bog`liq bo‘lib, albinoz insonlarda u bo‘lmaydi. Melonin sintezi oqsil - ferment tirozinazaga bog‘liq. Mazkur oqsilning denaturatsiyasi, mutatsiyasi yoki inaktivatsiyasi albinozlarning paydo bo`lishiga sababchi bo’ladi. Oqsillarga bog’liq bunday jarayonlarni organizmda juda ko`plab kuzatish mumkin.

 Demak bu yerda oqsil o‘z vazifasidan chetlashib qoladi, strukturasi buziladi. Keraksiz, hattoki zararli oqsilga aylanadi. Ammo ayrim shunday oqsillar borki ular renturatsiya(qayta tiklanish)ga uchraydi va o’z vazifasini qayta bajara oladi. Masalan, 70 gradus Selsiyda o‘z vazifasini bajara olmay qolgan ayrim oqsil-fermentlar temperature 45-50 gradusga tushishi bilan yana o‘z holatini tiklaydi va vazifasini bajarishda davom etadi.

Bu dunyoda har bir  narsaning hatto atomning, hujayraning ham o‘z vazifalari mavjud. Ular vazifalarini bajarmasa umuman boshqa narsaga aylanadi ya’ni hujayra hujayra bo‘lmay qoladi.

Inson ham shunday. Dunyoga kelib o‘z vazifasini, yaratilishidagi ma’noni unutsa, asosiy maqsadidan chetlashsa denaturatsiyaga uchrab qoladi.

11 oy da’vomida sekin sekin denaturatsiya belgilari sezila boradi qalbimda, ruhimda, jismimda. Qalbim dunyo va dunyoviy masalalar bilan ovvora bo‘lib qoladi ba’zan, ruhim ziyoga mushtoq bo‘lib ketadi ayrim holatlarda, jismim-a’zolarim… quloqlarim g’iybatlarni tinglab lablarim jilmayib qo‘ya olib vazifasini unutadi, tillarim ishga kechiksa ba’zan bahonani g’uldirashga shaylanadi… o‘z vazifasini unutayozgan qalb, ruh, jism mushtoq bo‘lib ketadi vazifalarini bajarishga…

Denaturatsiyadan degradatsiyaga o‘tish boshlanay deganda, buyuk Alloh taoloning inoyati o‘laroq Ramazoni sharif tashrif buyuradi. Qalbimda buyuk bir silkinish bo‘ladiki, hamma dunyoviy og’riqlar, dunyoga bog’liklar sirg’alib chiqib ketadi. O‘ZIga mushtoq qalb O‘ZIning rahmati ila tirik qoladi, keraksiz bo‘lmay vazifasini bajara boshlaydi. Bunda xuddi qurib qolayotgan gulga suv berganingizda barglari qayta yashillanib, gullari gurkiragandagi holatni his qiladi qalb. Ba’zan nolib og’riqlar berib turadigan qalbda shukronalik to‘lib toshadi. Nolish so‘ziga ajablanib qaray boshlaydi kishi. Chunki, noliganlari naqadar arzimas, mayda narsalar ekanligini sog’lom aql anglaydi. Shukr qilish uchun sabablarni sanab sanog’iga yeta olmay qoladi.

Ruh. Osmonlarga uchib yuradigan oy, uyg’onganda farishtalar uyg’otib qo‘ygandek, kitoblarni o‘qib ziyolanib nurlanib bora boshlaydi ruh. Ruh osmonga tegishli ekanligini anglay borgan sari, vazifasini bajara brogan sari yuksalaveradi yuksalaver adi… Bu xuddi sahroda qolib yashashdan umidini uzgan odam suv topvolib uni sipqorgan va hayotini qaytadan boshlagandek jarayon…

Jism… Ooo, quloqlar g’iybatni eshitmaydi, hamma bir biriga muloyim, bir-birini ayagan, jilmayib sadaqalar ulashgan oy… Hattoki oyoqlar yernida avaylab bosadi. Quloqlar azon ovozini eshitadi har tong… Ko‘zlar kitoblar o‘qib, rahmat-u shavqatlar so‘rab ravshanlashib boradi, burunlarga Rayyon nomli darvozadan keyingi vatanning iforlari kirgandek bo‘ladi go‘yo, tillarda faqat zikr aylanajak, yolg’onlardan hazar qilgandek bahona qilsada uyalib rostini aytadigan oy… Tillar butun olamga tinchlik, mo‘minlarga ikki dunyo saodatini tilash ila qalb tarbiyasi mukammalasha boradi. Yoki aksincha qalbning duolari tillarga ko‘chib osmonlarga ko‘tarilganini yurak yuragidan his qiladi kishi… Yelkalariga qarab jilmayib to‘ymaydigan oy, noma-yu amallarining oltin sahifalari yoziladigan oy… Oooh, qaniydi 11 oy ham mana shunday e’tiqod tursa, vazifalarini unutmasdan, murvatlari buzilmay ishlay boshlasa dillarning, ruhning, jismning. Shaytonlar 12 oy ham zanjirband tursa yoxud zanjiridan uzilsada taqvosining mukammaligidan qo’rqib qochsa shayton ham… Denaturasiya bo‘lmasa renaturatsiyaga hojat qolmas edi…  Umidimiz shu.

Rahmat oyi tashrifing qanchalik quvontirgan bo‘lsa  ketmasingdan sog’inyabman… Foydalana oldimmikinman?!

Xayolimda esa shu misralar tinmay aylanadi:

“Bilmam ko‘ngillardan ketdimi g’ubor

Sening poyoningda ming nadomat bor

Oylarning sultoni moxi Ramazon

Yana kel, biz seni kutamiz nochor…

Kutdig-u da’volar chiqmadi tetik

Bizni g’olib etdi yuz minglab hadik

Afsusda turibmiz har doimgidek

Yana kel, biz seni kutamiz nochor…

Faqat Rob taolodan so‘rabon najot

Bizni manzil sari yo‘llar chin qanot

O‘n bir oy ichida topmaylik vafot,

Yana kel, biz seni kutamiz nochor…

Men ham saodatga yetarman bir kun

Qalbimda yemilar ilohiy tugun

Shaytonni  zanjirband etmaklik uchun

Yana kel, biz seni kutamiz nochor…

P.S. She’r muallifini bilmayman. Bir qancha yillar oldin yodlavolgandim…

 .